Στην αρχή ήταν μία φράση που έμοιαζε ίσως με ευχή ή με κάτι που το λέμε χωρίς να το πολυσκεφτούμε. Στη συνέχεια την άκουγα όλο και πιο συχνά. Τον τελευταίο χρόνο δε θυμάμαι ούτε μια φορά, ενώ γνωρίζω κάποιον ή κάποια και αναφέρω την ιδιότητά μου, να μη μου λέει το ίδιο πράγμα: «α, έχετε την ειδικότητα του μέλλοντος, θα σας χρειαστούμε…». Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν ακούμε κάτι για πρώτη φορά, η αμηχανία μας είναι μεγαλύτερη. Σε αυτήν την περίπτωση, όσο περισσότερο ακούω την πιο πάνω φράση, τόσο η αμηχανία μου, όσο και η ανησυχία μου αυξάνεται.
Τι είναι όμως αυτό, που αναμφίβολα ευρισκόμενο στο πλαίσιο της τωρινής οικονομικής κρίσης, προκαλεί στους ανθρώπους την ανησυχία ότι «κάτι» θα πάθουν και θα χρειαστούν τη βοήθεια του ψυχίατρου; Η απάντηση πια είναι εύκολη, ακόμη και για πολλούς που δεν έχουν σχέση με την ψυχική υγεία: πρόκειται για την κατάθλιψη.
Η κατάθλιψη δεν είναι κάτι νέο. Ο Όμηρος περιγράφει τον τρόπο που ο Αίαντας, μετά από περίοδο υπερδραστηριότητας και επιθετικότητας περιέπεσε σε κατάθλιψη, που οδήγησε στην αυτοκτονία του. Ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός αναφέρθηκαν στη «μελαγχολία» για την οποία πίστευαν ότι οφείλεται στην έκκριση «μέλαινας χολής». Γνωστές είναι επίσης και οι πολλές περιπτώσεις ανθρώπων των τεχνών και των γραμμάτων, που κάτω από το βάρος της κατάθλιψης οδηγήθηκαν ακόμα και στην αυτοκτονία (Καρυωτάκης).
Η συμπτωματολογία της κατάθλιψης μπορεί να περιλαμβάνει έντονο συναίσθημα θλίψης ή απελπισίας, αδυναμία άντλησης χαράς, διαταραχές του ύπνου, ανορεξία ή αύξηση της όρεξης για φαγητό, αισθήματα ενοχής και αναξιότητας, διαταραχές στη συγκέντρωση, ελάττωση της ενεργητικότητας, άγχος ή ακόμα ιδέες θανάτου. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι το 15% περίπου των ανθρώπων με κατάθλιψη πεθαίνουν αυτοκτονώντας. Ο καταθλιπτικός ξυπνά το πρωί με την αίσθηση ότι έχει μια μέρα «σα βουνό» μπροστά του, που είναι δύσκολο να αντιμετωπίσει τις έστω και ελάχιστες ανάγκες της. Η ζωή του καταθλιπτικού επηρεάζεται έντονα σε πολλούς τομείς, όπως η εργασία και οι διαπροσωπικές σχέσεις. Η κοινωνική δραστηριότητα ελαττώνεται σημαντικά, γεγονός που απομονώνει ακόμη περισσότερο τον ασθενή, επιτείνοντας την κατάστασή του.
Η δυναμική της κατάθλιψης σε σχέση με τα υπόλοιπα νοσήματα αυξάνεται συνεχώς. Το 2000 ήταν ο 4ος παράγοντας ανικανότητας παγκοσμίως, ενώ το 2020 προβλέπεται να είναι ο 2ος. Η πραγματικότητα της, σε μεγάλο βαθμό, παγκοσμιοποιημένης οικονομικής κρίσης είναι δυνατό να επισπεύσει αυτήν την πρόβλεψη. Ενδιαφέρον είναι επίσης, ότι η κατάθλιψη εμφανίζεται σε διπλάσιο ποσοστό στις γυναίκες σε σχέση με τους άντρες. Το χαρακτηριστικό αυτό αποδίδεται είτε σε βιολογικούς παράγοντες, είτε σε κοινωνικούς. Παλαιότερες έρευνες είχαν δείξει ότι ιδιαίτερα ευάλωτες είναι γυναίκες με κακή επικοινωνία με το σύζυγο, χωρίς εξωτερική εργασία και με τουλάχιστον τρία παιδιά μικρότερα των 15 ετών στο σπίτι.
Είναι σημαντικό να τονιστεί, ότι η κατάθλιψη, όταν αντιμετωπίζεται έγκαιρα και ορθά, θεωρείται σε πολύ μεγάλο βαθμό θεραπεύσιμη πάθηση. Η σύγχρονη φαρμακολογία μας έχει προσφέρει αποτελεσματικά και σε μεγάλο βαθμό ανεκτά από τους ασθενείς μέσα αντιμετώπισης. Η εφαρμογή ψυχοθεραπείας είναι επίσης εξαιρετικά ωφέλιμη. Ο συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας όχι μόνο είναι ο πλέον αποτελεσματικός θεραπευτικά, αλλά προλαμβάνει σε μεγάλο ποσοστό τυχόν μελλοντικές υποτροπές.
Οι Beatles σε έναν στίχο τους από το τραγούδι τους Across the Universe αναφέρουν ότι η ζωή είναι «λίμνες λύπης κύματα χαράς». Η παρούσα κρίση με τη δυναμική της μεγαλώνει αυτές τις λίμνες. Εμείς από την ιατρική σκοπιά μας οφείλουμε να μεγαλώσουμε τα κύματα, έστω και παλεύοντας μαζί τους.